Đám cưới của người Chăm là một câu chuyện văn hóa độc đáo, nơi từng nghi thức được dệt nên từ tình yêu, lòng biết ơn và sự gắn kết cộng đồng. Không chỉ là ngày vui đôi lứa, đám cưới còn là dịp để gia đình, họ hàng cùng nhau sẻ chia niềm hạnh phúc, đồng thời lưu giữ giá trị truyền thống qua bao thế hệ. Hãy cùng Chuyện Đám Cưới khám phá các nghi lễ trong phong tục của người Chăm tại đây!
Nét đặc trưng trong văn hóa đám cưới người Chăm
Người Chăm sở hữu nét văn hóa cưới hỏi độc đáo, phản ánh rõ bản sắc truyền thống của cộng đồng. Với chế độ mẫu hệ, đám cưới của người Chăm không giống các dân tộc khác, khi con gái đảm nhiệm vai trò đi hỏi chồng và người con trai sẽ về làm rể tại nhà vợ.
Trong nghi lễ cưới hỏi, người Chăm vẫn lưu giữ nhiều phong tục cổ truyền, từ cách chọn ngày lành, chuẩn bị sính lễ, đến các nghi thức chính trong ngày cưới. Tất cả đều thể hiện sự tôn trọng tổ tiên, gắn kết gia đình và duy trì nét đẹp văn hóa truyền thống được gìn giữ qua bao thế hệ.
Các nghi lễ truyền thống trong phong tục đám cưới người Chăm
Dưới đây là những nghi lễ không thể thiếu trong phong tục đám cưới người Chăm:
Lễ mai mối trong phong tục đám cưới người Chăm
Lễ mai mối là bước đầu tiên trong phong tục cưới hỏi của người Chăm, phản ánh rõ nét đặc trưng của chế độ mẫu hệ. Trong đó, con gái chủ động tìm bạn đời và nhà gái đóng vai trò chính trong việc chọn chồng. Khi con gái đến tuổi trưởng thành, gia đình sẽ nhờ ông mai bà mối (ong binyuk muk binyuk) đại diện đi mai mối.
Ông mai bà mối phải là người khéo léo, biết cách nói bóng gió để bày tỏ ý định của nhà gái mà vẫn giữ được sự tế nhị. Nét đặc trưng trong nghi lễ này là mọi việc được thực hiện kín đáo, tôn trọng ý tứ của nhà trai. Nếu nhà trai không đồng ý, câu chuyện sẽ dừng lại mà không ảnh hưởng đến danh dự đôi bên.
Lễ mai mối không chỉ là sự khởi đầu cho hôn nhân mà còn thể hiện nét nhân văn sâu sắc trong văn hóa người Chăm.
Lễ dạm hỏi trong phong tục đám cưới người Chăm
Lễ dạm hỏi, hay còn gọi là nao puec, là nghi thức quan trọng sau khi nhà trai đồng ý với lời mai mối từ nhà gái. Trong lễ này, nhà gái sẽ chọn ngày lành tháng tốt (harei siam bilan siam) để mang lễ vật sang nhà trai. Lễ vật được chuẩn bị đơn giản nhưng trang trọng, gồm trầu, cau, rượu, bánh truyền thống như tapei nung (tương tự bánh tét) và tapei bilik (bánh ít), kèm theo một ít trái cây.
Khi đoàn nhà gái đến, nhà trai trải chiếu dài trước sân và chuẩn bị sẵn nghi thức đón tiếp. Hai họ ngồi đối diện nhau theo hướng Đông – Tây, thể hiện sự tôn kính và hòa hợp. Ông mai bà mối bắt đầu cuộc trò chuyện bằng lời chào xã giao, sau đó đại diện nhà gái sẽ ngỏ lời về hôn sự. Khi nhà trai chấp thuận, lễ vật được đưa vào trong để dâng lên tổ tiên, chính thức xác nhận sự đồng ý từ hai bên gia đình.
Lễ dứt lời trong phong tục đám cưới người Chăm
Lễ dứt lời là bước quan trọng để chính thức xác nhận hôn sự giữa hai gia đình trong phong tục cưới hỏi người Chăm. Ban đầu, nhà gái mời nhà trai đến dự lễ “dứt lời bên nhà trai” (paklaoh panuec gah likei), kết hợp với một bữa tiệc mặn do nhà gái chuẩn bị. Sau buổi lễ, đại diện hai bên đem lễ vật như trầu, cau, rượu đến gặp gru (thầy) để chọn ngày lành tháng tốt cho lễ cưới.
Trước lễ cưới vài ngày, hai gia đình tổ chức lễ “dứt lời bên nhà gái” (paklaoh panuec gah kamei). Lễ này được thực hiện tại nhà gái với sự tham gia của những người có uy tín như trưởng tộc, cha mẹ đỡ đầu, ông mai bà mối và cha mẹ hai bên. Đây là lúc hai gia đình cùng bàn bạc chi tiết về thời gian, hình thức và các nội dung liên quan đến lễ cưới.
Chọn tháng, ngày và giờ trong phong tục đám cưới người Chăm
Người Chăm quan niệm ngày cưới hỏi phải được chọn kỹ càng, đảm bảo “ngày phải lành, tháng phải tốt, giờ phải đẹp,” gọi là harei siam tuk tanyruah. Theo lịch pháp Chăm, mỗi tháng mang ý nghĩa riêng: tháng Giêng là tháng nhớ nhung, tháng 3 là tháng sung túc, tháng 6 mang lại tài lộc, tháng 10 và 11 tượng trưng cho thịnh vượng. Do đó, tháng cưới thường rơi vào tháng 3, 6, 10, và 11 (theo lịch Chăm).
Ngày cưới được chọn vào thượng tuần trăng, thường là thứ ba, thứ tư hoặc thứ năm trong tuần, với thứ tư (harei suk) là ngày phổ biến nhất. Theo quan niệm, thứ tư là ngày đất nẻ – biểu tượng cho sự sinh sôi nảy nở, cầu mong cho cặp đôi hạnh phúc và đông con nhiều cháu.
Giờ lành thường vào khoảng từ trưa đến xế chiều, thuộc giờ âm trong lịch pháp Chăm, tượng trưng cho sự ổn định và thịnh vượng. Việc tuân thủ nghiêm ngặt ngày giờ trong phong tục cưới hỏi không chỉ thể hiện sự tôn trọng truyền thống mà còn mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, gửi gắm lời cầu chúc may mắn cho đôi uyên ương.
>> Tìm hiểu thêm: Top 7 nghi thức đám cưới truyền thống phổ biến nhất
Lễ đón rể trong phong tục đám cưới người Chăm
Lễ đón rể, hay raok matuw, là một nghi thức quan trọng và đặc sắc trong đám cưới người Chăm, diễn ra vào buổi chiều ngày cưới (thường là thứ tư). Đoàn nhà trai chuẩn bị đưa chú rể đến nhà gái đúng giờ lành, bao gồm cha đỡ đầu, cha mẹ và bà con dòng họ. Chú rể mặc trang phục truyền thống Chăm, đầu quấn khăn, thể hiện sự trang trọng và tôn kính.
Khi đoàn nhà trai đến, nhà gái chuẩn bị sẵn khay trầu, rượu và nước trà để đón tiếp trước cổng. Tại đây, mọi người trải chiếu và thực hiện nghi thức rót rượu, nước trà trong không khí trang trọng, chờ đến giờ tốt để đưa chú rể bước vào cổng. Nghi thức này mang ý nghĩa chào đón và chính thức công nhận mối quan hệ hôn nhân.
Nếu nghi lễ đón rể không được thực hiện đúng cách, chú rể có thể bị xem là “đi không ai đón, đến không ai mời,” điều này đi ngược lại với phong tục và ý nghĩa tôn trọng trong văn hóa người Chăm. Đây là nét văn hóa vừa mang tính tâm linh, vừa thể hiện sự gắn kết giữa hai gia đình.
Lễ trao tay chú rể cho nhà gái trong phong tục đám cưới người Chăm
Sau nghi thức chào hỏi, chú rể được dẫn vào phòng the, nơi cô dâu đã được chuẩn bị sẵn sàng. Cô dâu được bà hoặc người lớn trong gia đình sửa soạn trang phục, trang điểm, và xức dầu thơm để đón rể. Tại đây, nghi thức Jaw tangin ong inâ amâ được tiến hành, với những lời chúc tụng trăm năm hạnh phúc, mong đôi uyên ương sống bên nhau đến đầu bạc răng long.
Sau khi làm lễ, cô dâu và chú rể được dặn dò kỹ lưỡng về truyền thống đặc biệt của người Chăm. Trong ba đêm đầu tiên bên nhau, đôi vợ chồng chỉ được trò chuyện và tuyệt đối kiêng kỵ “chuyện chăn gối.” Truyền thống này phản ánh tàn dư của Bà La Môn giáo, nhấn mạnh việc kiềm chế và tôn trọng trong giai đoạn đầu của hôn nhân.
Ngoài ra, trong ba ngày đầu sau lễ cưới, chú rể không được phép quay về nhà cha mẹ. Nếu có về, anh chỉ được đứng ngoài cổng, không được bước vào trong nhà. Đây là một phong tục mang ý nghĩa tôn trọng nhà gái, đồng thời thể hiện nét đẹp văn hóa lâu đời trong tín ngưỡng của người Chăm.
Lễ trả áo trong phong tục đám cưới người Chăm
Lễ trả áo, hay taleh khan aw, diễn ra vào ngày thứ ba sau lễ cưới. Trong nghi thức này, đôi vợ chồng trẻ chuẩn bị các vật lễ như bánh sakaya, bánh tét, cau trầu, và các loại bánh truyền thống để mang về nhà trai trả lễ. Đây là dịp quan trọng để cô dâu, chú rể thể hiện lòng biết ơn đối với gia đình nhà trai.
Nhà trai đón tiếp đôi vợ chồng trẻ một cách trịnh trọng. Nhân dịp này, cha mẹ, anh chị, cô bác bên chú rể sẽ trao tặng cho cặp đôi những món quà như vải lụa, trang sức, tiền, và các vật dụng cần thiết. Những món quà này không chỉ là của hồi môn mà còn là lời chúc phúc cho cuộc sống hôn nhân hạnh phúc, đủ đầy.
Theo luật tục của người Chăm, lễ trả áo đánh dấu sự hoàn tất của hôn lễ. Từ đây, cô dâu chú rể chính thức được xã hội công nhận là vợ chồng, bắt đầu một cuộc sống mới trong sự chúc tụng của gia đình và cộng đồng.
>> Cùng chủ đề: Nét đẹp trong phong tục đám cưới người Hoa ở Việt Nam
Đó là những nghi lễ không thể thiếu trong đám cưới người Chăm mà Chuyện Đám Cưới đã tổng hợp và chia sẻ đến bạn. Có thể nói, phong tục đám cưới của người Chăm không chỉ là sự kiện quan trọng đánh dấu bước ngoặt trong đời sống hôn nhân mà còn là nét văn hóa đặc sắc phản ánh sâu sắc tinh thần cộng đồng và giá trị truyền thống của họ.
